Dit liveblog is gesloten, lees alle ontwikkelingen tijdens de Provinciale Statenverkiezingen van 2023 hieronder terug
Het kabinet moet zich de verkiezingsuitslag 'natuurlijk wel aantrekken', zegt justitieminister Dilan Yesilgöz (VVD) in reactie op de verkiezingsuitslag. ,,Ik trek het me wel aan." De coalitiepartijen verloren samen opgeteld flink wat stemmen, en de BoerBurgerBeweging is vanuit het niets de grootste in de provincies.
Volgens Yesilgöz moet het kabinet kijken wat er achter die stem zit, en wat de motivatie van de kiezer was. ,,Ik denk dat wij als kabinet moeten bezinnen, moeten kijken: wat is hier gebeurd, wat is er gezegd en hoe moeten we ermee omgaan."
Een veelgenoemde reden voor de overwinning van BBB is dat het kabinet niet genoeg oog heeft voor de regio en niet goed weet wat er gebeurt in het land. Yesilgöz benadrukt dat zij voor haar werk heel veel in het hele land is. ,,Maar ik kan niet ontkennen: er is een duidelijke uitspraak vanuit het land als je kijkt naar deze verkiezingen", erkent de bewindsvrouw. ,,En dat signaal moet je zwaar wegen."
De Provinciale Staten kiezen straks ook de Eerste Kamer, waar de coalitie nog meer zetels zal verliezen. Het zal ingewikkelder worden om steun te krijgen voor wetsvoorstellen die voorliggen, erkent Yesilgöz. Het kabinet moet op zoek naar meerderheden in de senaat.
Dat de BoerBurgerBeweging (BBB) in álle provincies de grootste is geworden, is een unicum. Nooit eerder stond een partij in heel Nederland op nummer 1 bij de Provinciale Statenverkiezingen, bevestigt Bert van den Braak, als bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis aan de Universiteit Maastricht.
,,In het verleden is de KVP (voorloper van CDA) wel heel groot geweest, maar die waren dan weer niet de grootste in Friesland. Net als dat de PvdA ook in veel provincies won, maar dan niet in Brabant. Dus je kunt wel zeggen dat dit bijzonder is", zegt Van den Braak tegen deze site.
De BoerBurgerBeweging (BBB) is in iedere provincie de grootste partij geworden bij de Provinciale Statenverkiezingen. De partij was in sommige provincies zoals Drenthe en Overijssel met afstand de grootste. In onder meer Utrecht en Noord-Holland won de partij het nipt van GroenLinks en de VVD.
De BoerBurgerBeweging is de grootste partij geworden bij de verkiezingen voor Provinciale Staten in Utrecht. Na een nek-aan-nek-race wist de nieuwkomer GroenLinks nipt te verslaan.
Tot de laatste stemmen waren geteld, was het donderdagavond spannend. Maar kort voor middernacht was ook de uitslag in Veenendaal bekend. De Boer Burger Beweging (BBB) haalde in de derde gemeente van de provincie Utrecht voldoende stemmen om GroenLinks voorbij te streven. Het verschil tussen beiden partijen is ongeveer 2500 stemmen. BBB en GroenLinks krijgen beide wel zeven zetels in Provinciale Staten.
Caroline van der Plas heeft geen goed woord over voor de reactie van stikstofminister Christianne van der Wal op de winst van BBB. Van der Wal zei ervan uit te gaan dat de provinciebesturen ondanks de winst van BBB toch een groot gedeelte van het stikstofbeleid gaan uitvoeren. ,,Zonder maatregelen kun je geen vergunningen meer geven."
Van der Plas vindt dat ,,zó erg, zó koud, zó kil" van de minister, zegt ze in het programma Jinek. Volgens haar is het een voorbeeld ,,dat de trein in Den Haag maar doordendert". Lees hier een exclusief interview met Caroline van der Plas.
Het ooit zo machtige CDA bereikt een nieuw dieptepunt. De partij lijkt de dreun gelaten te slikken, maar vrijdag komen kopstukken bijeen voor beraad. De Zeeuwse provinciaal lijsttrekker en gedeputeerde Jo-Annes de Bat vindt wel dat ‘alles bespreekbaar moet zijn’ in de zoektocht naar de wederopstanding van de volkspartij: ,,Alles moet op tafel, elke olifant in de kamer moet benoemd worden. Maar het helpt niet als we dit interne gesprek in de krant voeren. Eerst moeten we als partij praten, met de deuren dicht.”
Met een bijna gehalveerde partij zal de crisisstemming niet ver weg zijn. Antwoord op de vraag hoe verder, zal gevonden moeten worden de komende tijd. Lees hier meer.
Het CDJA, de jongerenbeweging van het CDA, twijfelt of Wopke Hoekstra nog wel de juiste man is om de christendemocratische partij te leiden, na het debacle van de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Daar viel het aantal gemeenten waar het CDA winst boekte, op één hand te tellen. Op Twitter vraagt de top van het CDJA zich nu letterlijk af of Hoekstra nu nog wel partijleider kan blijven. De organisatie verwijst naar een uitlegstuk in NRC, waar in vicevoorzitter Derek Groot zegt: 'Het voortbestaan van de partij moet bespreekbaar gemaakt worden. Vóórdat we verdwijnen.' En over Hoekstra: 'Als iemand tot drie keer toe niet in staat is om winst te boeken, gaat het dan de vierde keer wel lukken?' De voorzitter van het CDJA, Kevin Klinkspoor, zegt over de positie van de moederpartij: 'Er is een tijd van regeren en een tijd van oppositie voeren. Ja, het zou goed zijn om een gezonde tijd in de oppositie door te brengen om de ruimte te hebben om onze plannen uit te werken. En dan komt er wel weer een tijd coalitie.'
De landelijke politiek moet zich de 'aardverschuiving' van de Provinciale Statenverkiezingen aantrekken. Dat zegt CDA-leider Wopke Hoekstra. ,,Dit is natuurlijk een daverende oorvijg voor ons allemaal in Den Haag en zeker ook voor ons als CDA."
Slechts in twee van de 337 gemeenten waarvan de uitkomst donderdagavond bekend was, heeft het CDA iets aan stemmen gewonnen. In de rest van de gemeenten hebben de christendemocraten bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten verloren, tot wel bijna een derde van hun aanhang zoals in Tubbergen, zo blijkt uit de voorlopige prognose van de ANP Verkiezingsdienst. Die wacht nog op uitslagen van vijf gemeenten.
In Tubbergen verloor het CDA 30,6 procentpunt van de stemmen. In Nederweert verdampte het aantal stemmen met 28,5 procentpunt en in Dinkelland met 28,1 procentpunt. Alleen in Goeree-Overflakkee en in Utrecht boekte de partij een heel kleine winst, respectievelijk 392 (+0,5 procentpunt) en 791 stemmers (+0,3 procentpunt).
In tientallen gemeenten bleef het verlies beperkt tot ver onder de 10 procentpunt, zoals in Den Haag, Renkum en Schouwen-Duiveland. In heel veel gemeenten is het verlies (veel) groter dan 10 procentpunt waaronder Laarbeek, Altena en Dalfsen.
VVD-lijsttrekker Avine Fokkens (Friesland) vindt dat de positie van het kabinet niet meer houdbaar is. ,,Nu stoïcijns doordenderen lijkt mij niet goed", geeft Fokkens aan na het grote verkiezingsverlies.
De landelijke coalitiepartijen VVD, D66, CDA en CU kampen allemaal met flinke verliezen. Fokkens haar eigen VVD gaat landelijk van 12 naar 10 zetels.
,,Als ik er zou zitten, zou ik het voor mezelf wel weten", zegt Fokkens eerlijk. ,,Dan zou ik zeggen: dit voelt niet goed. Ik kan niet voor een ander spreken, maar als ik voor mezelf moest bepalen, zou ik daar wel consequenties aan verbinden."
Fokkens vindt dat het kabinet, onder leiding van de VVD, te weinig zetels overhoudt.
Boeren bedanken stemmers door vlag weer om te draaien.
De BoerBurgerBeweging (BBB) lijkt ook bij de waterschapsverkiezingen een grote overwinning te gaan halen. Dat meldt de Unie van Waterschappen in een tussenstand. Donderdag zijn de resultaten van twaalf van de 21 waterschappen binnen. De rest volgt vrijdag. Dan wordt ook het opkomstcijfer bekend.
Niet alle uitslagen zijn al door gemeenten doorgegeven aan de waterschappen. ,,Het gaat langzamer dan gebruikelijk bij verkiezingen. We hebben te maken met zaken als hoge opkomst, het grote aantal partijen en dus grote stembiljetten, en vermoeide tellers in de gemeenten", aldus de zegsvrouw. Daar komt bij dat in gemeenten eerst de stemmen worden geteld die zijn uitgebracht voor de Provinciale Statenverkiezingen en daarna pas die voor de waterschappen.
De BoerBurgerBeweging (BBB) kan in alle twaalf provincies de verkiezingswinst binnenhalen. Donderdagavond wist de partij van Caroline van der Plas zich al verzekerd van de winst in elf provincies. Alleen in de provincie Utrecht stond GroenLinks nog bovenaan, op de voet gevolgd door de BBB met een verschil van slechts enkele honderden stemmen. Maar voorlopige schattingen van de einduitslag toonden aan dat de partij voor boeren en burgers dat verschil ruimschoots zal goedmaken zodra de laatste gemeente binnen is: Veenendaal. Van die gemeente wordt de uitslag pas vrijdagochtend verwacht, en daarmee de einduitslag voor de hele provincie Utrecht.
De stand van zaken nu in Utrecht:
De gemeente Veenendaal in de provincie Utrecht krijgt donderdag de telling van de stemmen voor de Provinciale Staten waarschijnlijk niet af. Dat is saillant omdat de provincie dan geen definitieve verkiezingsuitslag kan produceren. Winst in Utrecht kan voor BBB een landelijke zegetocht betekenen.
De megawinst van de BoerBurgerBeweging (BBB) bij de provinciale verkiezingen is "een heel duidelijke schreeuw naar de politiek", zegt premier Mark Rutte tegen het ANP. De VVD-voorman, te gast bij het afscheid van Maxime Verhagen als voorzitter van lobbyclub Bouwend Nederland, spreekt van "een zeer relevant signaal" van de kiezer.
Toch is het Rutte nog niet duidelijk genoeg hoe hij die schreeuw dan moet interpreteren. Daarvoor zegt hij echt meer tijd nodig te hebben. Zestien uur na de eerste uitslagen vindt hij veel te vroeg voor een "voldragen analyse".
Door het grote verlies van de coalitiepartijen zal het kabinet ook in de nieuwe Eerste Kamer op zoek moeten naar meerderheden voor zijn plannen.
© Brunopress — Eerder kondigde ANP winst voor GroenLinks aan in provincie Utrecht, maar die mededeling is inmiddels ingetrokken. Afwachten nog even. Kan BBB nog een inhaalslag maken?
Een enorme teloperatie in de Amsterdamse Rai, met ruim duizend mensen
In de hele regio Rijnmond vierden conservatieve partijen succes. Behalve in Rotterdam, waar GroenLinks en D66 de grootste werden. De stad is allang geen conservatief bolwerk meer. Al is in de gemeenteraad Leefbaar Rotterdam nog altijd ruim de grootste, maar dat komt ook doordat progressief in Rotterdam over veel meer partijen versnipperd is.
Het wordt een beetje saai, BBB wint ook in Gelderland, met de VVD op afstand op nummer 2:
Nieuwe verkiezingswetgeving zorgt, behalve voor een flinke klus, ook voor extra kosten voor gemeentes. Die worden onder meer gemaakt voor de beveiliging en vervoer van ‘de stembescheiden’, laten gemeenten weten. Het kost allemaal tonnen meer dan voorheen.
De BBB is ook in Noord-Brabant de grootste geworden. De partij heeft 18,2 procent van de stemmen gehaald. Dit blijkt uit de voorlopige uitslag, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. De partij wordt gevolgd door de VVD met 14,1 procent van de stemmen. Het zijn de enige twee partijen die boven de 10 procent van de stemmen uitkwamen.
De BoerBurgerBeweging heeft vooral veel stemmen getrokken op het platteland, blijkt uit een analyse van het ANP. Uit de voorlopige uitslagen van de verkiezingen valt op te maken dat de BBB in plattelandsgemeenten bijna 30 procent van de uitgebrachte stemmen heeft behaald, tegen zo'n 13 procent in verstedelijkte gemeenten.
BBB heeft relatief de meeste stemmers getrokken in de plattelandsgemeenten Tubbergen (58,8 procent van de stemmen in dit voormalig CDA-bolwerk ging naar BBB), Dinkelland (52,3 procent) en Berkelland (46,9 procent). Dichtbevolkte steden als Utrecht (5,2 procent) en Leiden (6,9 procent) zitten daar ver onder.
In de grote steden waar verhoudingsgewijs de meeste studenten wonen, is en blijft GroenLinks de grootste partij. Volt, dat voor het eerst meedeed aan de Provinciale Statenverkiezingen, valt op als sterke nieuwkomer in de meeste studentensteden.
In een aantal opzichten zijn de trends in studentensteden hetzelfde als in de rest van het land. Zo maakt Forum voor Democratie er een vrije val en lijden ook de coalitiepartijen verliezen. Een belangrijk verschil met de landelijke uitslagen is dat de BBB in de studentensteden nergens het grootst is en doorgaans in de middenmoot uitkomt. Dat wordt duidelijk uit de uitslagen die de Verkiezingsdienst van het ANP heeft verzameld.
Uit eerder CBS-onderzoek is bekend dat Wageningen verhoudingsgewijs de meeste ‘studentenhuishoudens’ telt, gevolgd door Groningen. Ook Delft, Nijmegen, Leiden, Utrecht en Maastricht horen tot de grote steden met de hoogste percentages studenten. In al deze steden kreeg GroenLinks de meeste stemmen tijdens de Provinciale Statenverkiezingen. Dat is ook zo in Amsterdam, waar in absolute zin de meeste studenten wonen.
De verwachte extra zetel in de Senaat voor de BBB in de nieuwste tussenstand (nu op 16 zetels) gaat ten koste van de winst van de ChristenUnie. Deze partij stond aanvankelijk op één zetel winst in de prognose voor de Eerste Kamer, maar blijft nu gelijk ten opzichte van het resultaat van 2019 (2 zetels).
Amsterdam heeft signalen gehad van enkele stembureaus die kampten met een tekort aan stembiljetten. Dat zei burgemeester Femke Halsema donderdag in de raadsvergadering. Volgens Halsema ging het om een korte tijd. Het is nog niet bekend hoe dit kon gebeuren. In ieder geval bij een stembureau aan de Ruysdaelstraat in Amsterdam-Zuid was dit het geval. Stemmers kregen het advies even te wachten of bij een ander stembureau te stemmen. In totaal waren in Amsterdam 409 stemlocaties. Het tekort aan stembiljetten bij een paar daarvan heeft geen invloed gehad op de uitslag, schat Halsema in.
De overwinning van de BoerBurgerBeweging blijkt nog groter dan gedacht. Een nieuwe voorlopige prognose van de Verkiezingsdienst van het ANP brengt de partij van Caroline van der Plas op zestien zetels in de Eerste Kamer. Mogelijk worden dat er zelfs nog zeventien. Daarmee is de BBB vanuit het niets de grootste: de combinatie GroenLinks-PvdA blijft voorlopig op vijftien zetels steken, één zetel winst.
De BoerBurgerBeweging (BBB) in Groningen sluit op voorhand geen enkele partij uit, ook niet Forum voor Democratie en JA21 die beiden willen dat de gaskraan wél openblijft. ,,Wij gaan met iedere partij in gesprek", zegt Gouke Moes, lijsttrekker van de BBB in Groningen. De partij pakte in de provincie de meeste stemmen, blijkt uit de voorlopige uitslag.
Het CDA heeft een 'flink pak slaag' gekregen, zei oud-partijleider Maxime Verhagen donderdag in het radioprogramma Sven op 1. De vertrekkend voorzitter van Bouwend Nederland beschreef dat het verlies van zijn partij 'ook als voormalig actief politicus van het CDA zeker pijn' doet. Hij maakt zich verder zorgen om vertraging van bouwplannen door de verkiezingsuitslag.
Verhagen constateert dat het 'de afgelopen tijd bij de gevestigde partijen aan langetermijnvisie ontbreekt'. ,,Het CDA is daar een van'', zei Verhagen, die tussen 2002 en 2007 en in 2010 fractievoorzitter was van de partij. ,,Er wordt te veel hapsnapbeleid gevoerd.''
Verhagen feliciteerde BBB-leider Caroline van der Plas met de verkiezingsoverwinning. ,,Ze heeft het geweldig gedaan, anders haal je geen vijftien zetels. Ze heeft op een simpele manier duidelijk gemaakt waar zij wel voor staat. De onvrede die heerste uit zich in steun aan de BBB'', aldus de oud-minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (2010-2012) en Buitenlandse Zaken (2007-2010).
Op de vraag in hoeverre het CDA zich de verkiezingsuitslag moet aanrekenen en of dat aan het leiderschap ligt, zei Verhagen: ,,Iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid, ook de leider van de partij.'' Volgens Verhagen hebben de huidige CDA-politici 'onvoldoende weerklank kunnen vinden bij de kiezer'.
Verhagen, die sinds 2013 voorzitter is van bouwbrancheorganisatie Bouwend Nederland, zei door de verkiezingswinst van de BoerBurgerBeweging 'uiteraard bang' te zijn voor vertraging van bouwplannen. ,,Omdat je dan voor de problemen waar wij als bouw een oplossing voor kunnen bieden, dat we die niet kunnen bieden'', zei Verhagen.
,,Doe nou gewoon datgene dat je in ieder geval kunt doen, en waarvan je in wezen ook bij een BBB, namelijk die vrijwillige uitkoop, steun voor hebt'', aldus Verhagen. ,,Wil je nu voortgang kunnen maken met de bouw en infra, zowel met energie-infrastructuur als de gewone weginfrastructuur, dan zul je iets moeten doen met betrekking tot de stikstofproblematiek. En begin dan met de vrijwillige uitkoop, dat kan altijd'', zegt de voorman, doelend op het uitkopen van boeren.
© ANP / ANP — Maxime Verhage De kiezer heeft een duidelijk signaal afgegeven bij de verkiezingen, en daarmee heeft het kabinet het draagvlak verloren. Dat zei Caroline van der Plas van verkiezingswinnaar BoerBurgerBeweging (BBB) tegen de pers op het partijbureau, de dag na de verkiezingen. ,,De kiezer is de baas, dat zeggen ze altijd.'' Dus moeten politici daarnaar luisteren, vindt Van der Plas.
Van der Plas werd onthaald op het partijkantoor in Deventer door partijgenoten. Ze had van de baas van haar stamkroeg slagroomtaart meegekregen, en er was cake. Ook na een paar uur slaap noemt Van der Plas het nog moeilijk te bevatten dat haar partij de grootste is.
Hoewel verzet tegen de stikstofaanpak voor Van der Plas een kernthema is, leeft de onvrede waardoor kiezers zich tot BBB richten breder, denkt de partijleider zelf. Het stikstofdossier zal in de provincies wel een hoofdrol spelen. Van der Plas beloofde donderdag dat haar partij alleen in provincies zal besturen als in het coalitieakkoord komt te staan dat boeren niet zullen worden onteigend. Dat staat haaks op voornemens van het kabinet om boeren verplicht uit te kopen om de stikstofuitstoot te verminderen als het vrijwillig niet lukt. Bij de uitvoering van dat beleid is een belangrijke rol weggelegd voor provincies.
De BBB-voorvrouw heeft er vertrouwen in dat haar partij goede mensen naar de Provinciale Staten stuurt. ,,We hebben steeds gezegd: ook de nummer 25 op de lijst moet van kwaliteit zijn'', zegt Van der Plas over de werving van kandidaten waar haar jonge partij druk mee bezig is geweest voor de verkiezingen. ,,Want stel dat die ook aan de beurt komt, dan kan je niet zomaar iemand van straat hebben geplukt.''
Sommige BBB-kandidaten worden nu geheel tot hun verbazing Statenlid, van wie Van der Plas er al enkele heeft gesproken. ,,Die mensen zijn ook nog helemaal in een roes van: wat is hier gebeurd?'', zegt ze.
© ANP — BBB-leider Caroline van der Plas tijdens een brunch op het partijbureau van de BoerBurgerBeweging GroenLinks blijft in Amsterdam de grootste partij. Dat meldt de gemeente Amsterdam na het tellen van 95 procent van de stemmen. GroenLinks krijgt in de prognose 18,2 procent van de stemmen. Dat is minder dan in 2019. Toen kreeg de partij 23,8 procent van de stemmen.
De Partij van de Arbeid staat met 15,4 procent op de tweede plek. De Partij voor de Dieren staat op de derde plek met 11,7 procent. Voor beide partijen is dat winst, in 2019 had PvdA 11,4 procent en PvdD 8,6 procent
Volt is met 7,7 procent de hoogste nieuwe binnenkomer in de hoofdstad. Nieuwkomers BBB en JA21 staan respectievelijk op 5,2 procent en 3,2 procent.
BBB is de grootste geworden in Limburg met 18,5 procent van de stemmen, gevolgd door de PVV (12,7 procent).
De verkiezingsuitslag smaakt voor GroenLinks en de Partij van de Arbeid 'naar meer'. Dat hebben de politieke leiders Attje Kuiken (PvdA) en Jesse Klaver (GroenLinks) gezegd tijdens een gezamenlijke vergadering van de Tweede Kamerfracties. Vooral Kuiken is blij met de uitslag en vindt die 'een opmaat' naar nauwere samenwerking in de Tweede Kamer. Vervolgens sneden ze een taart aan met een foto erop waar zij en de lijsttrekkers van beide partijen voor de senaat juichend op staan.
PvdA en GroenLinks deden in nagenoeg alle provincies elk met een eigen lijst mee aan de Provinciale Statenverkiezingen, en alleen in Zeeland met een gezamenlijke lijst. Vervolgens vormen ze in de Eerste Kamer een gezamenlijke fractie. Het idee is dat de twee partijen gezamenlijk een grotere invloed hebben dan los van elkaar. Toch lijkt dat in het aantal stemmen vooralsnog niet of nauwelijks terug te zien.
Het CDA is een van de grote verliezers van de verkiezingen, campagneleider Derk Boswijk noemt de uitslag beroerd: ,,Daar moet je niet omheen draaien.” Toch vertrouwt hij erop dat de partij de weg omhoog kan vinden: ,,Het wordt hard buffelen, een tocht door de woestijn”, zei het Tweede Kamerlid donderdagochtend in de Tweede Kamer.
Om elf uur ging Boswijk in overleg met de provinciale lijsttrekkers van de partij, die zien vrijwel overal een flink verlies, zelfs bijna een halvering van het aantal stemmen vergeleken met de uitslag in 2019. Het CDA scoort volgens de huidige stand een historisch dieptepunt met nog maar 6,7 procent van de stemmen.
© ANP — CDA-leider Wopke Hoekstra Ook in Groningen is BBB de grootste partij geworden, gevolgd door PvdA.
Minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) denkt dat de hoge opkomst een van de redenen is dat het tellen van stemmen bij deze verkiezingen veel langer duurde. Uit verdere evaluatie moet naar voren komen wat andere oorzaken zijn. ,,We evalueren de verkiezingen altijd goed'', zei de bewindsvrouw..
Het tellen van de stemmen ging zo moeilijk dat het ministerie van Binnenlandse Zaken instructies heeft verspreid voor gemeenten die het tellen tijdelijk willen staken. Mochten tellers te moe zijn, kon het tellen onder bepaalde voorwaarden tijdelijk gestaakt worden, blijkt uit een bericht dat het ministerie 's nachts heeft verstuurd. Bruins Slot wil alleen zeggen dat 'een aantal' gemeenten het tellen heeft gestaakt. Om hoeveel het gaat, is niet duidelijk.
Bruins Slot denkt zelf dat de onverwacht hoge opkomst mogelijk tot problemen leidde. ,,Dat is ook mooi. Veel mensen zijn gaan stemmen. En mensen willen het ook heel nauwkeurig doen, het tellen.''
De minister benadrukt ook dat niet alleen de Provinciale Staten, maar ook de waterschappen werden gekozen, hoewel dit eerder ook het geval was. Ze kreeg geen signalen dat er te weinig stemmentellers zijn ingeschakeld, maar mogelijk hebben de onhandig grote stembiljetten ook tot vertraging geleid. ,,De stembiljetten zijn natuurlijk groot. Op één of andere manier zijn we daar nog steeds aan gehecht'', aldus Bruins Slot. Bij de verkiezingen in mei 2024, voor het Europees Parlement, wordt geëxperimenteerd met een kleiner stembiljet, maar dat vergt 'zorgvuldige voorbereiding' Welke andere 'factoren van invloed zijn geweest' hoopt de minister te achterhalen bij de evaluatie.
© ANP Een aantal mensen deelt op sociale media beelden van Nederlandse vlaggen die weer correct worden opgehangen, in plaats van andersom.
Actiegroep Farmers Defence Force riep daartoe op in reactie op de verkiezingswinst van BBB. ,,De burgers hebben laten zien dat ze de boeren ondersteunen en niet de coalitie. De komende dagen worden er weer heel wat Nederlandse vlaggen andersom opgehangen om de burgers te bedanken'', aldus Sieta van Keimpema.
De afgelopen maanden protesteerden boeren tegen het kabinetsbeleid met omgekeerde vlagen. Die kunnen volgens FDF nu dus weer opgehangen worden met de rode baan boven.
,,De houdbaarheid van dit kabinet is voorbij, het zou verstandig zijn als er nu nieuwe verkiezen uitgeschreven gaan worden'', vervolgt ze. Volgens Van Keimpema wordt het alleen maar erger als het kabinet nu 'blijft doormodderen'. ,,Ze moeten zeggen: we hebben de boodschap begrepen, een andere ploeg moet het nu doen''. Zij is blij dat het kabinet de plannen nu niet zomaar meer kan doordrukken, wanneer provincies 'nee' zeggen.
De BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas is de grote winnaar van de Provinciale Statenverkiezingen. De regeringspartijen zijn de grote verliezers. Hans van Soest, politiek verslaggever van deze site, legt uit wat deze uitslag betekent.
De BBB heeft in Friesland 27,9 procent van de stemmen behaald bij de verkiezingen woensdag en is hiermee ook in deze provincie de grootste geworden. De partij wordt gevolgd door de PvdA, die uitkwam op 10,6 procent van de stemmen. Dit was in 2019 nog 13,4 procent. Het CDA verliest flink: die ging van 16,7 procent naar 8,7 procent.
De voorlopige opkomst voor de provinciale verkiezingen ligt op 57,5 procent, meldt de verkiezingsdienst van het ANP na telling van de 88,5 procent van de stemmen. Dat is iets meer dan in 2019, toen het ging om 56,2 procent.
Caroline van der Plas belooft dat BBB alleen in provincies zal besturen als in het coalitieakkoord komt te staan dat boeren niet zullen worden onteigend. Dat staat haaks op voornemens van het kabinet om boeren verplicht uit te kopen om de stikstofuitstoot te verminderen als het vrijwillig niet lukt. Bij de uitvoering van dat beleid is een belangrijke rol weggelegd voor provincies.
In het tv-programma Goedemorgen Nederland kijkt Van der Plas vooruit op de tien formatieonderhandelingen in provincies die haar partij verwacht te leiden vanwege de klinkende overwinning bij de verkiezingen van woensdag. ,,Dat moet gewoon keihard in het coalitieakkoord komen te staan, dat in de provincies waar wij in de coalitie willen komen we dat niet gaan doen'', zegt ze over onteigeningen.
De politiek leider van BBB wil ook een streep zetten door de deadline van minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) om per 2030 te komen tot een halvering van de stikstofuitstoot.
,,Een belangrijke winst voor onze boeren en het vitale platteland. Top gedaan Caroline van der Plas van BoerBurgerBeweging, gefeliciteerd'', zegt Sjaak van der Tak, voorzitter van Land- en Tuinbouworganisatie Nederland (LTO), in een eerste reactie op de enorme overwinning van BBB.
,,Kiezers geven het Kabinet en daarmee de coalitie een enorme dreun en dat vraagt om een echte koerswijziging met het vinden van draagvlak voor de grote plannen, zoals stikstof'', vervolgt de LTO-voorzitter.
Ook Bart Kemp van Agractie Nederland is maar wat blij met de winst van BBB. ,,Met deze uitslag maakt Nederland een ruk naar redelijkheid, en zijn twee stoelpoten van het kabinet weggezaagd.'' Kemp belooft ook 'de laatste stoelpoten' weg te zagen als het kabinet 'toch willen doorgaan met hun desastreuze plannen richting het Nederlandse platteland'.
,,De burgers hebben laten zien dat ze de boeren ondersteunen en niet de coalitie. De komende dagen worden er weer heel wat Nederlandse vlaggen andersom opgehangen om de burgers te bedanken'', reageert Sieta van Keimpema van Farmers Defence Force (FDF) op de monsterzege van BBB. De afgelopen maanden protesteerden boeren tegen het kabinetsbeleid met omgekeerde vlagen. Die kunnen volgens FDF nu dus weer opgehangen worden met de rode baan boven.
,,De houdbaarheid van dit kabinet is voorbij, het zou verstandig zijn als er nu nieuwe verkiezen uitgeschreven gaan worden'', vervolgt ze. Volgens Van Keimpema wordt het alleen maar erger als het kabinet nu 'blijft doormodderen'. ,,Ze moeten zeggen: we hebben de boodschap begrepen, een andere ploeg moet het nu doen''. Zij is blij dat het kabinet de plannen nu niet zomaar meer kan doordrukken, wanneer provincies 'nee' zeggen.
© ANP — Agractie-voorman Bart Kemp brengt zijn stem uit Nu ook de stemmen in Steenwijkerland zijn geteld, is de uitslag in Overijssel bekend. BBB haalt maar liefst 31,3 procent van de stemmen binnen in de provincie. Er is verder geen andere partij die boven de 10 procent komt.
Op plek twee volgt het CDA met 8,2 procent van de stemmen. Bij de vorige verkiezingen behaalde deze partij nog 17,1 procent van de stemmen.
De VVD (8 procent), GroenLinks (7,6 procent) en de PVV (4,9 procent) maken de top-5 compleet. Forum voor Democratie verliest fors: de partij gaat van 13,3 procent van de stemmen in 2019 naar 2,7 procent nu.
Het tellen van de laatste 15 procent van de stemmen verloopt stroef, onder meer door het hoge opkomstpercentage en de vele partijen. Veel medewerkers van de stemlokalen zijn vermoeid en diverse gemeenten hebben vannacht besloten te stoppen met tellen.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft vannacht instructies verspreid voor gemeenten die het tellen tijdelijk willen staken. Als de tellers te moe zijn, mag de burgemeester besluiten om het tellen tijdelijk te staken. De gemeente moet dan wel aan een aantal eisen voldoen, blijkt uit een e-mail die het ministerie rond 02.30 heeft verstuurd en het ANP in handen heeft.
Eigenlijk is het de bedoeling dat de tellers in ieder geval vaststellen hoeveel stemmen er op iedere lijst zijn uitgebracht. Dit zijn ook de gegevens waar de prognose van ANP op wordt gebaseerd. Toch blijkt uit de instructie van het ministerie dat daarvan afgeweken kan worden, omdat de gemeente niet is 'gehouden tot het onmogelijke'. Het belangrijkste is dat de telling zorgvuldig verloopt, benadrukt het ministerie.
Verschillende gemeenten hebben laten weten dat ze van plan zijn om de telling op te schorten omdat de tellers te moe zijn, schrijft het ministerie. Daaronder is in elk geval de gemeente Diemen. De ploeg die op donderdag gaat tellen hoeft niet per se dezelfde ploeg te zijn als op woensdag.
Henk Brink, gedeputeerde van de VVD in Drenthe, heeft geen goed woord over voor de landelijke kopstukken.
Ook in de buitenlandse pers is volop aandacht voor de verkiezingswinst van BBB. 'Historisch en ongezien', noemt VRT Nieuws de overwinning van de 'boerenpartij'. VRT-journalist Jeroen Reygaert volgde in Den Haag de verkiezingen. ,,Het is eigenlijk niet zo moeilijk: iedereen verliest en de BBB is de uitgesproken, historische winnaar van de Nederlandse verkiezingen'', analyseert hij.
De Morgen spreekt van een 'monsterzege' van BBB, die de regering van premier Rutte in 'een crisissfeer' brengt. Dat Ruttes VVD standhoudt, is 'een magere troost', aldus de krant.
'Boerenpartij slaat iedereen met verstomming', kopt De Standaard. De Belgische krant schrijft dat de uitslagen de regeringspartijen 'midscheeps' raken. Veel kiezers vinden dat het stikstofbeleid, de energietransitie en de woningnood op een andere manier moeten worden aangepakt. BBB brengt volgens hen 'het gezonde boerenverstand' weer terug in de politiek.
De Rheinische Post noemt de winst van de 'rechts-populistische BoerBurgerBeweging' een nederlaag voor de regering die de stabiliteit van de coalitie bedreigt.
Het Duitse persbureau dpa stelt dat de 'woede van de kiezers' het kabinet van Mark Rutte 'een dramatische afstraffing' heeft gegeven. Volgens het persbureau is de stabiliteit van de regering in gevaar.
Lees hier onze analyse van de verkiezingsuitslag.
© ANP — VVD-leider Mark Rutte tijdens de uitslagenavond Vooral nieuwkomers deden goede zaken bij deze Provinciale Statenverkiezingen. Op basis van ruim 80 procent van de getelde stemmen staan naar BBB ook Volt en JA21 op winst.
Het progressieve en Europa-gezinde Volt lijkt bijna 3 procent van de stemmen te halen, en doet het daarmee beter dan bijvoorbeeld de SGP (2,7 procent), 50PLUS (2,3 procent) of Belang van Nederland (1 procent). Partijleider Laurens Dassen vindt het 'geweldig' dat het 'optimistische' geluid van zijn partij lijkt aan te slaan, zei hij voor de camera van de NOS.
Het rechts-conservatieve JA21 doet het nog beter. De afsplitsing van Forum voor Democratie haalt ruim 4 procent van de stemmen. Ondanks de winst ziet het ernaar uit dat de partij van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga aan macht verliest in de senaat. Daar heeft de Fractie-Nanninga, zoals de partij daar heet, 7 voormalige FVD-zetels. Op basis van de huidige cijfers mag de partij 3 senatoren leveren.
Door de grote winst van BBB kleuren de verkiezingsuitslagen bij andere partijen dieprood. Het CDA staat op dik 4 procentpunt verlies, en de VVD moet waarschijnlijk 2,9 procentpunt inleveren. Ook de PVV (1,2 procentpunt), de SP (1,6 procentpunt), D66 (1,4 procentpunt), ChristenUnie (1,1 procentpunt), GroenLinks (1,8 procentpunt) en de PvdA (0,3 procentpunt) moeten verliezen slikken.
Bekijk hier alle uitslagen.© ANP — JA21-leider Joost Eerdmans en Annabel Nanninga proosten op de verkiezingsuitslag BBB blijft ruim op winst met de verwachte zetels voor de Eerste Kamer, die in mei door de nieuwe Provinciale Staten wordt gekozen. De partij van Caroline van der Plas komt na telling van 85 procent van de stemmen uit op 15 zetels. GroenLinks en de PvdA, die in de senaat één fractie gaan vormen, komen ook op 15 zetels. Dat is één zetel meer dan zij nu samen hebben.
Deze voorlopige prognose van de ANP-Verkiezingsdienst sluit donderdagochtend vroeg aan bij de uitkomst van de exitpolls van Ipsos/NOS die woensdagavond naar buiten werd gebracht.
Als tweede partij komt op afstand regeringspartij VVD uit op 10 senaatszetels, 2 minder dan de liberalen er nu hebben. D66 heeft in deze prognose 6 zetels en het CDA 5, een verlies van respectievelijk 1 en 4 zetels.
PVV en Partij voor de Dieren komen nu elk uit op 4 zetels en 3 senaatszetels liggen in het verschiet voor de SP, JA21 en ChristenUnie. FvD en Volt zouden op 2 senaatszetels uitkomen en 1 zetel zou gaan naar de SGP, 50PLUS en OSF.
De komende uren kan de voorlopige prognose voor de senaat weer veranderen, omdat de voorlopige uitslagen van een aantal grotere gemeenten nog moet binnenkomen.
© ANP — BBB-leider Caroline van der Plas Het lijkt er niet op dat de 'linkse wolk' van PvdA en GroenLinks samen de winst halen waar de partijen op hoopten. Op basis van ruim 80 procent van de getelde stemmen staat de combinatie op verlies. De partijen halen samen 16,8 procent. In 2019 was dit nog 18,9 procent.
Steden als Leeuwarden en Nijmegen zijn nog niet meegenomen in de telling, en ook de uitslagen van bijvoorbeeld Amsterdam en Rotterdam zijn nog niet compleet. Maar de kans is klein dat die uitslagen het landelijke beeld veel doen kantelen.
Het is nog niet te zeggen wat deze verwachte uitslag betekent voor de rol van de linkse partijen in de Eerste Kamer. Nu zijn zij daar samen al de grootste, en de coalitie kijkt vaak naar hen in de zoektocht naar een meerderheid. Het is nog niet duidelijk of de linkse partijen die sleutelrol houden, of dat zelfs hun zetels niet genoeg zijn voor een meerderheid in de senaat.
De partijen namen het samen op in een 'tweestrijd' tegen de VVD van premier Mark Rutte. Die had eerder gewaarschuwd voor een 'linkse wolk' die de politiek zou bedreigen. De VVD richtte de hele campagne haar pijlen op de linkse partijen en liet de BBB van Caroline van der Plas zo veel mogelijk links liggen.
© ANP — Attje Kuiken (PvdA) en Jesse Klaver (Groenlinks) De gemeente Eindhoven heeft een fout gemaakt bij het tellen van de stemmen van de Provinciale Statenverkiezingen. Volgens een medewerker van de gemeente ging het om het overnemen van een verkeerde tabel. Daardoor gaf Eindhoven resultaten aan de Verkiezingsdienst van het ANP door die niet bleken te kloppen.
De PvdA zou volgens die gegevens zijn gegroeid van 8,3 naar 22,1 procent van de stemmen en de grootste partij in Eindhoven zijn geworden. Omdat dat een zeer afwijkend beeld gaf in vergelijking met uitslagen in andere gemeenten, bevestigde Eindhoven op verzoek van het ANP de doorgegeven informatie nog een keer.
Korte tijd later moest Eindhoven toch erkennen dat ze een fout had gemaakt.
© ANP — Stemformulieren tijdens het stemmen tellen voor de Provinciale Statenverkiezingen GroenLinks verliest flink in de stad Utrecht, maar blijft daar nog wel de grootste. De partij levert 5,7 procentpunt in, meer zelfs dan Forum voor Democratie, en houdt 22 procent over. Concurrent Volt is de grote winnaar. De progressieve nieuwkomer heeft 8,4 procent van de stemmen behaald.
D66 verliest eveneens in Utrecht. De partij gaat van 14,6 procent vier jaar geleden naar 13,6 procent, en blijft daarmee de tweede partij. Winst is er voor de PvdA, van 8 naar 9,3 procent, en de Partij voor de Dieren, van 6,9 naar 8,8 procent.
De VVD krijgt ook in Utrecht een flinke tik. De partij van premier Mark Rutte komt niet verder dan 8,7 procent van de stemmen. In 2019 waren de liberalen met 12,6 procent nog de derde partij. BBB krijgt 5,2 procent van de stemmen.
BBB wordt in een klap veruit de grootste partij in de Provinciale Staten van Drenthe. Ruim een derde van de kiezers stemde op de partij van Caroline van der Plas. De PvdA, vier jaar geleden nog de winnaar met 14,1 procent, is nu met 9,4 procent de tweede partij.
De Drentse kiezer heeft afgerekend met de landelijke coalitiepartijen. Haalden VVD, D66, CDA en ChristenUnie vier jaar geleden samen nog 36 procent van de stemmen, nu is dat nog maar 22 procent. Vooral VVD en CDA krijgen rake klappen.
Van de partijen die nu al vertegenwoordigd zijn in de Provinciale Staten, weet alleen de Partij voor de Dieren een bescheiden winst te boeken, van 3,4 naar 4,2 procent. De grootste verliezer is ook hier Forum voor Democratie met 3 procent van de stemmen, tegen 13,5 procent in 2019.
Net als in veel andere plaatsen is Forum voor Democratie (FvD) ook in Edam-Volendam tegen een zware verkiezingsnederlaag aangelopen. Waar de partij in de Noord-Hollandse plaats in 2019 nog 40,8 procent van de stemmen binnenhaalde, was dat nu slechts 5,7 procent, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP.
Die score van 2019 in Edam-Volendam was toen het beste resultaat op gemeenteniveau voor FvD.
Grootste partij is nieuwkomer BBB met 22,4 procent, gevolgd door een andere nieuwkomer JA21 met 12,7 procent. De PVV is de derde partij met 11,3 procent.
© ANP — FvD-leider Thierry Baudet Met 19,7 procent van de stemmen is de BBB de grootste partij geworden bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten (PS) van Zeeland, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. Daarmee stoot de BBB het CDA van de troon
De nummer twee is de lijstcombinatie Partij van de Arbeid/GroenLinks, die 13,4 procent behaalde. Daarna volgen de SGP (12,5), de onttroonde CDA (11,4) en de VVD met 8,9 procent. Forum voor Democratie, in 2019 nog goed voor 5 zetels, houdt er waarschijnlijk maar een over.
Het opkomstpercentage in Zeeland was 61,3 procent, dat is 3 procentpunten hoger dan in 2019.
Flevoland is de eerste provincie met een voorlopige verkiezingsuitslag voor de Provinciale Statenverkiezingen. BBB is de winnaar met 20,8 procent, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP.
De VVD eindigt als tweede partij met 9,9 procent, 3,3 procentpunt minder dan bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019.
De PVV (7,7 procent), PvdA (7,6 procent) en GroenLinks (6,9 procent) maken de top-5 compleet.
In Almere, de grootste stad van de provincie, haalde BBB 13,8 procent van de stemmen binnen. Bij de vorige verkiezingen kwam Forum voor Democratie (FVD) met 18,8 procent van de stemmen als winnaar uit de bus. Forum houdt daar 4,6 procent van over.
De VVD is met 11,4 procent van de stemmen opnieuw de tweede partij in Almere geworden, maar moest wel inleveren. De liberalen haalden vier jaar geleden 13,1 procent van de stemmen.
De BBB heeft in Enschede vanuit het niets 20,4 procent van de stemmen gehaald. Daarmee is de partij op afstand de grootste. GroenLinks is met 11,4 procent de tweede partij in de stad, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. De partij haalde bij de Provinciale Statenverkiezingen van vier jaar geleden eenzelfde percentage.
Nieuwkomers Volt en JA21 komen voor het eerst in de Overijsselse Staten. Zij haalden respectievelijk 6,3 en 3,4 procent van de stemmen.
Coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie moeten allemaal verlies incasseren. Forum voor Democratie verliest 12,6 procent van de stemmen en komt uit op 3,8 procent.
De VVD blijft met 13,6 procent de grootste partij in Den Haag, ondanks een verlies van 1,7 procentpunt ten opzichte van vier jaar geleden. GroenLinks volgt met 13 procent van de stemmen en daarna D66 met 10,7 procent. De verliezer is Forum voor Democratie; die partij zag 14,6 procent van stemmen van de vorige verkiezingen slinken naar 3,8 procent.
BBB krijgt in de hofstad 8,7 procent van de stemmen, goed voor een vierde plek. Andere nieuwkomers JA21 en Volt kregen respectievelijk 4,3 procent en 3,7 procent van de stemmen in Den Haag.
47,6 procent van de inwoners is naar de stembus gegaan, minder dan in 2019 (49,7 procent). In veel andere gemeenten lag de opkomst juist een stuk hoger dan vier jaar geleden.
De PVV heeft de meeste stemmen gekregen in Venlo, geboortestad van partijleider Geert Wilders. Vier jaar geleden was het CDA de grootste partij in de Limburgse stad, maar die partij is nu ongeveer gehalveerd. Ook Forum voor Democratie verloor veel stemmen.
In Landgraaf en Brunssum bleef de PVV de grootste. In beide Limburgse gemeenten won de partij van Wilders stemmen.
BBB kreeg vanuit het niets 12,8 procent in Venlo, 12,7 procent in Landgraaf en 15,5 procent in Brunssum. In de drie plaatsen kwam de partij daarmee op plek twee.
In de Groningse gemeente Westerwolde, waar ook het dorp Ter Apel onder valt, heeft BBB ruim 39 procent van de stemmen gekregen. De PVV werd daar de tweede partij, met 9,4 procent van de stemmen.
Afgelopen zomer werd het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel overspoeld, waardoor veel mensen buiten moesten slapen. Het centrum zal lange tijd overvol. In augustus klaagden omwonenden over overlast die zij ervoeren, die zou zijn veroorzaakt door asielzoekers. Ze liepen toen een protestmars naar het aanmeldcentrum.
Na de BBB en de PVV kreeg de Partij van de Arbeid de meeste stemmen: 7,6 procent. Erna volgen VVD (5 procent), GroenLinks (4,7 procent) en Groninger Belang (4,6 procent).
In Wassenaar heeft de VVD de meeste stemmen gekregen: 26,4 procent van het totaal. Dat zijn er wat minder dan vier jaar geleden (31,5 procent), maar wel genoeg om BBB voor te blijven.
De partij van Caroline van der Plas kreeg uit het niets 12,1 procent van de stemmen. Vier jaar geleden deed de partij nog niet mee. Erna volgen het CDA (9,2 procent), D66 (9,1 procent) en JA21 (8,2 procent).
De opkomst in de Zuid-Hollandse gemeente bedroeg 65,2 procent, tegen 64,5 procent bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen.
Ook in villadorp Bloemendaal kon de VVD zich een klein stemmenverlies veroorloven om de grootste te blijven. De partij zakte van 28,1 procent naar 24,8 procent. D66 (van 14 procent naar 13,1 procent) en GroenLinks (van 12,9 procent naar 9,8 procent) verloren ook, maar bleven tweede en derde. BBB kreeg 7,4 procent.
In Blaricum ging de VVD omlaag van 29,8 procent naar 26,5 procent, maar ook daar was dat voldoende om de grootste te blijven. BBB werd daar tweede met 12,6 procent.
GroenLinks heeft de meeste stemmen gekregen in Maastricht. De partij boekte een kleine vooruitgang, van 13,7 procent naar 14,3 procent. PVV verloor iets, maar eindigde wel als tweede partij met 11,6 procent van de stemmen.
BBB kreeg 8,4 procent van de stemmen in de Limburgse hoofdstad. Daarmee is de nieuwkomer groter dan het CDA, dat van 10,4 procent naar 7,5 procent zakte. Een andere nieuwe partij, JA21, kreeg in Maastricht 4 procent van de stemmen.
Grote verliezer in Maastricht is Forum voor Democratie. Dat was vier jaar geleden de grootste partij met 14,8 procent van de stemmen, maar eindigt nu op 3,3 procent. De opkomst in Maastricht was een fractie lager dan bij de vorige Statenverkiezingen, in 2019 en kwam uit op 51,7 procent.
In Middelburg heeft Partij van de Arbeid/GroenLinks de meeste stemmen getrokken: 23 procent van het totaal. In deze Zeeuwse gemeente vormden de twee partijen één lijst. Bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen behaalden de partijen 21 procent van de stemmen. BBB kreeg in Middelburg 12,2 procent van de stemmen.
Na de partij van Caroline van der Plas volgen de SGP met 10,6 procent en het CDA met 9,4 procent. De VVD kreeg 8,7 procent van de stemmen en de ChristenUnie 6,5 procent.
De opkomst in Middelburg was 61,3 procent, tegen 59,2 procent vier jaar geleden.
Rotterdam is de eerste grote stad waar de uitslag bekend van is. Daar is niet BBB, maar GroenLinks de grootste partij geworden. De opkomst is een fractie (0,4 procent) lager dan vier jaar geleden. D66 en VVD eindigen op de tweede en derde plek. BBB is de vijfde partij van de Maasstad geworden.
Ook een monsterzege van BBB in Tubbergen, met maar liefst 58,8 procent van de stemmen. Het CDA was in Tubbergen de grootste verliezer. De christendemocraten kregen 11,2 procent van de stemmen tegen 41,8 procent in 2019. Het CDA is in Tubbergen nog wel de tweede partij. De VVD is derde met 6,8 procent.
De kiezer heeft de coalitie duidelijk de rug toegekeerd, ziet PvdA-leider Attje Kuiken. ,,Dat ze dit zich aan moeten trekken is een feit'', zegt Kuiken verder. ,,En dat heel veel zaken gewoon fundamenteel anders moeten.''
Het kabinet weet de wooncrisis niet op te lossen en laat 'de natuur achteruit hollen', meent Kuiken. ,,Dat ziet de kiezer natuurlijk ook.'' Die kiezer stemde overigens vooral voor de BBB, die als nieuwkomer ineens met vijftien zetels in de Eerste Kamer lijkt te komen. Kuiken feliciteerde BBB-leider Caroline van der Plas. ,,Ze heeft een knappe campagne gedraaid.''
Volgens de PvdA-voorvrouw is er bij veel kiezers onzekerheid en weten zij nu niet goed wat zij van de politiek kunnen verwachten. ,,Of ze nog rond kunnen komen, of ze een huis kunnen vinden.'' Daarom hebben veel kiezers volgens Kuiken op de PvdA gestemd, maar het kabinet 'moet zich dit aantrekken'. De partij lijkt een Eerste Kamerzetel erbij te winnen, op basis van exitpolls van Ipsos voor de NOS.
© ANP — Attje Kuiken (PvdA) GroenLinks-leider Jesse Klaver maakt zich zorgen over de gevolgen van de daverende entree van BBB, zegt hij tegen deze site. ,,Met zo'n grote BBB bestaat het risico dat de aanpak van de stikstofuitstoot en de klimaatcrisis vertraging oploopt. Ik zal alles doen wat in mijn vermogen ligt om dat te voorkomen.”
© ANP — GroenLinks-leider Jesse Klaver SGP-voorman Kees van der Staaij vindt dat ook naar BBB geluisterd zal moeten worden in de provincies en de senaat. Dat zegt hij in een interview met de NOS. ,,Het zou triest zijn als het niets zou veranderen.'' Van der Staaij doelde vooral op het stikstofbeleid. Hij vindt ook dat het kabinet in de senaat zich niet alleen kan richten tot PvdA en GroenLinks, die samen mogelijk even groot worden als BBB.
Van der Staaij zegt dat zijn eigen partij een stabiel beeld laat zien. De SGP weet 'zich bij een grote aardverschuiving goed te handhaven en dat vind ik een mooi resultaat', aldus de fractievoorzitter in de Tweede Kamer. Volgens de eerste exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS verliest de SGP in de Eerste Kamer één van de twee zetels.
© Brunopress — SGP-voorman Kees van der Staaij In het Drentse Emmen is de BBB met afstand de grootste partij geworden, met 35 procent van de stemmen. Na de BBB verzamelde de PvdA de meeste stemmen: 10,4 procent van het totaal. Vier jaar geleden behaalden de sociaaldemocraten nog bijna 18 procent van alle stemmen.
De derde partij in Emmen is de PVV, dat 8,6 procent van de stemmen bemachtigde. Erna volgen het CDA (7,5 procent), VVD (5,8 procent), en de SP (5,7 procent). Behalve BBB kreeg alleen de Partij voor de Dieren meer stemmen dan vier jaar geleden. Alle andere partijen leveren in.
Forum voor Democratie was de grootste verliezer. De partij kreeg 3,9 procent van de stemmen, tegen 17,1 procent bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen. Emmen is, met ruim 107.000 inwoners, de grootste stad van de provincie Drenthe.
Ook in de Limburgse gemeente Nederweert is de BBB de grootste partij geworden. De partij van Caroline van der Plas behaalde 32,6 procent van de stemmen, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. Die winst ging vooral ten koste van het CDA dat ruim 28 procentpunten moet inleveren en slechts 11,2 procent overhield.
Vlak na Nederweert kwam ook het Zeeuwse Schouwen-Duiveland en het Limburgse Eijsden-Margraten met een uitslag. Ook in deze twee gemeenten werd de BBB met respectievelijk 23,4 en 18,5 procent de grootste.
PVV-leider Geert Wilders gaf een reactie op de uitslag in de gangen van de Tweede Kamer. Hij vergoelijkte het verlies van zijn partij bij de verkiezingen. ,,Een half procentje. Wie fors heeft verloren, is de coalitie. Ze moeten zich eens goed achter de oren krabben of ze wel door willen.''
,,Het grote nieuws is dat de coalitie minder dan een op de drie stemmen in de Eerste Kamer heeft en afhankelijk wordt van links. Ik ben benieuwd of het kabinet het einde van het jaar haalt.''
© Brunopress — PVV-leider Geert Wilders In Staphorst hebben vier op de vijf inwoners gestemd. De voorlopige opkomst is 79,8 procent, maar dat kan nog oplopen. ,,Dit betreft een voorlopig opkomstpercentage. Om 21.00 uur stonden er bij enkele stembureaus nog rijen. Die stemmen zijn nog niet meegeteld'', aldus de Overijsselse gemeente.
Vier jaar geleden was de opkomst in Staphorst zo'n 74 procent. De SGP was toen de grootste partij met 35,3 procent van de stemmen, gevolgd door ChristenUnie, Forum voor Democratie, CDA, VVD en PVV. De BoerBurgerBeweging, die nu de grootste lijkt te worden in Overijssel, bestond toen nog niet.
In 2019 had alleen het Gelderse Rozendaal een nog hogere opkomst. Daar stemde toen 79,6 procent van de kiesgerechtigden.
Op de melodie van Sweet Caroline betrad BBB-leider Van de Plas zojuist het podium. ,,Mensen, what the fuck is er gebeurd?" Ze wees er op dat mensen te lang niet serieus zijn genomen. ,,Normaal blijven mensen thuis als ze geen vertrouwen hebben in de politiek. Maar vandaag hebben mensen laten zien dat ze niet meer thuis kunnen blijven. We laten ons niet meer negeren. Ook BBB niet. Te lang zijn we als partij beschimpt.''
Van der Plas dankte haar familie: ,,Mijn lieve moeder die mij de politiek heeft geleerd. Als Ierse kwam ze hier in 1961. Ze sprak geen woord Nederlands. Heeft mij de politiek geleerd. Jan daarboven die toekijkt en nu denkt: 'Caroline, lieverd wat ben je aan het doen?' En mijn zoons. Als ik thuis kom donderdag dan is het huis schoon en de was gedaan. En hij kan heerlijk koken echt super.''
Ze sloot haar toespraak af met een knipoog naar de overwinningsspeech van Thierry Baudet vier jaar geleden die het had over 'de Uil van Minerva die haar vleugels had gespreid'. ,,We kunnen alleen maar zeggen dat de koe van Salland zijn poten spreidt over het weiland. We gaan feesten. Bitterballen!''
SP-leider Lilian Marijnissen vindt dat haar partij op de goede weg is, en noemt het "superjammer dat het zich vanavond niet heeft vertaald in zetelwinst in de Eerste Kamer". De uitslag is niet wat ze had gehoopt, zei ze. "Het is duidelijk dat Nederland af wil rekenen met het beleid uit Den Haag."
De winst van met name BBB is volgens Marijnissen "een hele dikke middelvingerstem" tegen de gevestigde orde. Zij vindt het ook de plicht van de SP om daarmee "aan de slag" te gaan. "Vrijwel alle gevestigde partijen staan in het rood, maar het kabinet krijgt hier een flinke dreun en dat zal ongetwijfeld zijn gevolgen krijgen." vindt dat haar partij op de goede weg is, en noemt het 'superjammer dat het zich vanavond niet heeft vertaald in zetelwinst in de Eerste Kamer'. De uitslag is niet wat ze had gehoopt, zei ze. ,,Het is duidelijk dat Nederland af wil rekenen met het beleid uit Den Haag.''
De winst van met name BBB is volgens Marijnissen 'een hele dikke middelvingerstem' tegen de gevestigde orde. Zij vindt het ook de plicht van de SP om daarmee 'aan de slag' te gaan. ,,Vrijwel alle gevestigde partijen staan in het rood, maar het kabinet krijgt hier een flinke dreun en dat zal ongetwijfeld zijn gevolgen krijgen.''
© Brunopress — SP-leider Lilian Marijnissen Thierry Baudet zei 'heel erg dankbaar te zijn'. In zijn toespraak op de verkiezingsavond van Forum voor Democratie repte hij met geen woord over het enorme verkiezingsverlies van zijn partij. Vier jaar geleden was Forum nog de grootste partij van het land, nu is de partij gedecimeerd. Volgens Baudet is de uitslag juist 'prachtig'. ,,We krijgen twee zetels in de Eerste Kamer, misschien drie. Dat is een heel erg mooi begin.''
© ANP — FvD-leider Thierry Baudet Annabel Nanninga vindt het 'echt heel goed' als ze met haar partij JA21 drie zetels weet te behalen in de Eerste Kamer. ,,We houden ons echt staande in een golf van minnetjes en rode cijfers'', zegt zij tegen de NOS. Nanninga leidt nu nog een zevenkoppige fractie, maar komt volgens een exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS straks op drie zetels uit.
JA21 zit formeel nog niet in de senaat. De fractie die Nanninga nu leidt, is een afsplitsing van Forum voor Democratie. Ze vindt dat haar partij 'eigen ruimte' heeft veroverd. ,,Dat is echt razend knap.'' Als ze inderdaad drie zetels haalt, kan ze naar eigen zeggen 'serieus aan het werk'.
© ANP — JA21-leider Joost Eerdmans en Annabel Nanninga De regeringspartijen stevenen af op een fors verlies.. Vooral bij het CDA hakken de forse minnen er flink in. ,,Dit is een enorme shock.” Lees hier alle reacties op de verkiezingsuitslag.
Jesse Klaver (GroenLinks): ,,Felicitaties aan de BBB, fantastisch gedaan. Wij lijken ons beste verkiezingsresultaat ooit te evenaren. En nog mooier is: PvdA lijkt te winnen. Samen kunnen we de grootste worden in de Eerste Kamer. Het kabinet kan ervoor kiezen om linksom te gaan."
'Linksom, linksom', scandeert de zaal in Den Haag.
