Einde liveblog
Het liveblog komt daarmee ook tot een einde.
Einde zitting
De zitting komt daarmee tot een einde. De rechtbank doet normaal gesproken over twee weken uitspraak, maar dat wordt nu eerder: 19 december om 13.00 uur.
'In Enschede gaan we ook kantplanken plaatsen, omdat het RIVM dat voorschrijft. Maar de discussie is breder: moeten we dit soort kunstgras nog wel gebruiken? Moeten we sporten clusteren? Daar gaat onze zorgplicht over, en dat nemen we serieus.'
Laatste woord
De directeur van Sportaal krijgt het laatste woord: 'Ik snap het probleem. Maar waar ik moeite mee heb is dat wordt gezegd dat wij iets opzettelijk zouden hebben gedaan. Dat is echt niet zo. Dat staat verre van ons. En als het gaat om onze zorgplicht proberen we daar goed aan te voldoen, ook richting de gemeente met de vraag om maatregelen waarvan we denken dat ze nodig zijn.'
'Het is een summier dossier, excuus daarvoor. Maar zo kort kan het zijn. En waarom Sportaal hier zit? Iemand moet de eerste zijn, zo simpel is het. Maar er zullen er meer bekeurd gaan worden. De andere vragen die voorliggen zijn bijvoorbeeld is er sprake van vervuiling van oppervlaktewater en of er sprake is van einde product.' De officier sorteert hiermee voor op komende zaken, waarvan de inhoud nog niet bekend is.
'Het doet er niet toe wat er in de korrels zat, en welke korrels het zijn. Het is bodemvreemd materiaal, en dat moet je verwijderen. Het zijn rubberkorrels, het zal me jeuken welke het zijn.'
OM reageert
De officier van justitie reageert op het pleidooi van de advocaat. 'Welke maatregel je ook neemt, je moet kijken of het voldoende effect heeft. Met kantplanken ben je er misschien niet, maar je bent verplicht om de korrels op te ruimen.'
Integrale vrijspraak
De advocaat vraagt, maar dat is geen verrassing na het pleidooi, om een integrale vrijspraak voor Sportaal.
'Sportaal heeft gedaan wat van hun kon worden gevergd', aldus de advocaat. 'Maatregelen nemen, actie ondernemen, vragen om meer middelen. Er is dus wel degelijk aan de zorgplicht voldaan.'
Duidelijke richting
De kern van het pleidooi van de advocaat van Sportaal is duidelijk: je kunt niet vaststellen wat er is gebeurd, en je kunt Sportaal er ook niet voor verantwoordelijk voor houden. Met andere woorden: je kunt ze er ook niet voor straffen.
Zorgplicht
Nu vraagt de advocaat zich af hoe ver de zorgplicht van Sportaal moet reiken. Er wordt geveegd, maar de korrels zijn niet tegen te houden. 'In hoeverre kun je Sportaal dan verantwoordelijk houden? Dan kun je iedere club wel voor de rechter slepen, want die korrels liggen echt overal buiten het veld. Daar gaat een kantplank ook echt niet tegen helpen. Dat is echt onzin.'
Geen korrel in de hand
Toch opmerkelijk: concluderend blijkt uit het pleidooi van de advocaat dat het Openbaar Ministerie tijdens het onderzoek naar de situatie bij Vogido geen korrel in de hand heeft gehad en onderzocht. Niet duidelijk is wat de korrels precies zijn. Er wordt - begrijpelijkerwijs - uitgegaan van schadelijk rubber, maar het staat niet op papier.
Het verkennende RIVM-onderzoek draait ook alleen om velden van voor 2010. Of dat bij Vogido ook zo is, blijkt niet uit het dossier.
'Bovendien gaat het rapport waar in de aangifte naar wordt verwezen, alleen nog maar om een verkenning. Geen grondig onderzoek. In diezelfde periode zei de staatssecretaris nog dat hij met de branche in gesprek moest, en wordt vanuit Europa ook onderzoek gedaan. Dan kunnen we hier toch geen strafzaak beginnen tegen één partij? Ik snap werkelijk niet waarom dat politieke proces niet wordt afgewacht.'
Verontreiniging
Dan het tweede verweer: waaruit blijkt de verontreiniging? 'In het dossier staat er niets over. In de aangifte wordt aangegeven dat in het rapport van het RIVM staat dat rubbergranulaat kan leiden tot een mogelijke verontreiniging. Maar dat rapport zit niet in het dossier.' Dit is ook het rapport dat de officier tijdens zijn requisitoir toevoegde, tot boosheid van de advocaat van Sportaal.
'Nu gaat het kennelijk al om een mogelijke verontreiniging, en niet over een verontreiniging. Maar waar blijkt dit allemaal uit? We weten niet eens welke infill hier precies lag, dat staat niet in het dossier. Ik weet niet wat er op de foto's te zien is. Wat mij betreft loopt het hier al stuk. Je kunt niet bewijzen dat Sportaal een verwijtbare handeling heeft verricht.'
Over die handeling, die volgens het wetsartikel vereist is: 'Waaruit blijkt dat er rubbergranulaat op de foto's heeft gestaan? Ik zeg het gecharcheerd, maar het kan ook kunstmest zijn. Dit dossier is zo summier. Door het Functioneel Parket is niks gedaan. Niet één korrel gepakt, waar hebben we eigenlijk mee te maken? In zo'n belangrijke zaak.'
'Verder zitten er twee verklaringen in, een aantal stukken door de gemeente Enschede en enkele foto's. En waarom is dat zo belangrijk? Omdat je pas tot een veroordeling kunt komen als er een handeling is verricht die tot verontreiniging van de bodem heeft kunnen leiden.'
'Voor mij is dit een proefproces. Komt het tot een veroordeling, dan wil het OM doorpakken. Maar als dat belang zo groot is, hoe kun je dan met zo'n summier dossier komen? Er zijn zoveel rapporten, Kamerstukken, enzovoort. En dit wordt kennelijk gebaseerd op een verkennend onderzoek van het RIVM. Dat is zo summier.'
'Je kunt naar elke voetbalclub in Nederland gaan, rubberkorrels buiten het veld fotograferen, en je begint feitelijk een strafzaak. Terwijl het hier nogal ergens over gaat. Dit kan enorm grote gevolgen hebben. Er zijn 2.200 kunstgrasvelden met rubbergranulaat in Nederland. Naast de speeltuinen etcetera. Er kan een bom ontploffen in Nederland. Het kan er toe leiden dat al die velden niet meer gebruikt gaan worden.'
Kortom: wat is er al die tijd gebeurt? 'Na een half jaar krijgen twee ambtenaren ineens de opdracht om bij Vogido te gaan kijken. Waarom?' Dan nu punt twee: waarom is er gekozen om een beheerder van kunstgrasvelden te vervolgen? 'Er is tegen de gehele keten aangifte gedaan. Dan hoor ik wel dat er nog veel zaken aankomen, maar waarom is alleen mijn cliënt gedagvaard. Dat is pure willekeur.'
De advocaat begint met drie algemene punten. Allereerst de manier waarop de zaak door het OM is opgepakt. 'Er is op 14 september aangifte gedaan tegen de hele keten van rubbergranulaat. Dan begint het dossier pas te lopen in juli 2018. Er moest een onderzoek worden ingesteld naar de situatie bij Vogido, omdat er foto's waren binnengekomen. Wie heeft die genomen? Wanneer zijn ze genomen?'
Zitting wordt hervat
De zitting wordt hervat, advocaat Rob Oude Breuil krijgt het woord voor zijn pleidooi.
Schorsing
Volgens de officier van justitie zit een samenvatting van het rapport wel in het dossier, en is het ook vrij te vinden op internet. Advocaat Oude Breuil blijft er bij dat het stuk buiten beschouwing blijft. De rechtbank stelt voor dat hij zijn pleidooi toch doet, maar daarop wil de advocaat eerst een schorsing omdat hij zich beraadt op 'andere stappen' Wat dat is is nog niet duidelijk, maar de zitting wordt wel geschorst tot 17.10 uur.
Advocaat ontstemd
Advocaat Rob Oude Breuil krijgt nu het woord voor zijn pleidooi, maar begint op boze toon met iets anders. 'Door het OM zijn bij het requisitoir nog stukken toegevoegd. Dat kan niet waar zijn. Als dat stuk, het gaat om een rapport van het RIVM, wordt toegekend dan vraag ik de zaak aan te houden. Ik ken het stuk niet, en hierop kan ik me niet voorbereiden.'
Geldboete geëist
Strafeis: geldboete van 10.000 euro, waarvan 5.000 voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar.
'Het is nodig dat het signaal wordt afgegeven dat dit zo niet kan. Zeker als je nagaat hoeveel velden er zijn in Nederland. Verantwoordelijken moeten er nu maatregelen op nemen, of er nou genoeg middelen zijn of niet.'
'Dat de financiële middelen er niet waren om meer te doen, neemt niet weg dat de verantwoordelijkheid er wel was. De aansprakelijkheid houdt daarmee niet op. Dat verhaal horen we namelijk van elke milieuverontreiniger.'
Op naar de strafeis
De officier komt bijna met zijn strafeis: 'Het gaat hier om een structureel, opzettelijk tekortschieten. Het gaat per veld om 400 kilo rubber per jaar dat verdwijnt. 250 kilo komt rond het veld terecht, dat zijn zo'n 30 autobanden. Bij twee velden dus 60 autobanden. De gevolgen zijn lastig ongedaan te maken.'
Dat er sprake was van aantasting van het milieu is volgens het OM duidelijk: uit onderzoeken blijkt dat er in de rubbergranulaatkorrels meerdere stoffen zitten - zoals zink, kobalt en PAK's - die schadelijk zijn voor de natuur.
Op drie momenten, in 2018 en februari 2019, zijn door een inzender foto's gemaakt dat bij Vogido wel korrels naast de velden lagen. Daarmee acht de officier bewezen dat Sportaal zich opzettelijk schuldig maakte aan milieuverontreiniging, omdat niet alles is gedaan om het te voorkomen.
Zo kwam er in maart 2018 al een mail vanuit de gemeente richting Sportaal. In een reactie zegt Sportaal 'dat ze zich aan de richtlijnen gaan houden.' Volgens de officier betekent dit dat Sportaal de rubberkorrels niet naast de velden had mogen laten terechtkomen.
Sportaal was bekend met deze richtlijnen, gaf de directeur al eerder toe. Volgens de officier klopt dat: 'Er zitten e-mails in het dossier waaruit dat blijkt.'
Daarna zijn er richtlijnen opgesteld waarin staat hoe er met rubberkorrels moest worden omgegaan. Het gaat om vegen op het veld, schoenen schoonmaken, en zulke zaken. Later kwamen daar maatregelen als kantplanken en worteldoek onder de grond bij. 'Al geruime tijd worden de risico's van rubberkorrels onderkend', aldus de officier.
In 2009 is volgens de officier al vastgelegd dat het gebruiken van rubberkorrels in kunstgrasvelden niet mag leiden tot milieuverontreiniging. Daarmee valt dit volgens hem dus ook onder de Wet Milieubeheer.
'Je hebt goed voor het milieu te zorgen. Als je aan de auto sleutelt, moet je er een bak onder zetten. Afval dump je in de afvalbak en niet in de natuur, en de asbak leeg je niet uit je raam.'
'Wat hier aan de orde is, is de zorgplicht uit de Wet Milieubeheer', aldus de officier. 'Het is eigenlijk een dubbele zorgplicht. Je moet verontreiniging voorkomen, en anders beperken en ongedaan maken.'
Na de aangifte, die draaide om 'tekortschietend beheer' heeft de officier voorbeelden gevraagd. Daarop kreeg hij een aantal foto's toegestuurd van het terrein van Vogido. De persoon die het toestuurde wil niet bekend worden.
Milieuorganisatie Recycling Netwerk deed in september 2018 aangifte. Daarmee begon voor mij de zaak, zegt de officier. Onder meer Greenpeace en Milieudefensie zitten in deze organisatie.
Officier van justitie krijgt het woord
De inhoudelijke behandeling is hiermee afgerond. De officier van justitie krijgt nu het woord, en zal uiteindelijk zijn strafeis neerleggen.